• کرونا از منظر طب توانبخشی

    کرونا از منظر طب توانبخشی

کرونا ویروس جدید که در مجامع علمی با عنوان کووید19 شناخته می شود هفته هاست که به یک معضل جهانی بهداشتی تبدیل شده است. بیماری ناشی از این ویروس یک بیماری تنفسی و به شدت مسری است که با علایمی مانند تب، سرفه خشک، تنگی نفس، سردرد و علایم گوارشی بروز می کند. در حالی که به نظر می رسد کرونا در اغلب کودکان بیماری سبک تری ایجاد می کند، این ویروس در سالمندان و افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای و نقص ایمنی مانند دیابت و فشار خون می تواند باعث بروز بیماری شدید و حتی مرگ گردد. مدتی قبل انجمن طب فیزیکی، توانبخشی و الکترودیاگنوز ایران دستورالعملی را در جهت تبیین ملاحظات توانبخشی در بیماری کرونا ارایه کرد. در این نوشتار برخی نکات مهم دستورالعمل مذکور ارایه می گردد.

اصول توانبخشی پیش از ابتلا به کرونا

اگر شما به کرونا مبتلا نشده اید و یا در صورت ابتلا سلامتی کامل خود را به دست آورده اید، ضمن شکرگزاری به درگاه پروردگار متعال لازم است تمام توان خود را برای حفظ سلامت موجود به خرج دهید. شما باید برای حفظ و ارتقا عملکرد سیستم ایمنی بدن خود تلاش نمایید. اما چگونه میتوان ایمنی بدن را افزایش داد؟

1- ورزش

یکی از موثرترین راه ها در افزایش ایمنی بدنی که متاسفانه در بسیاری موارد مورد غفلت قرار می گیرد، انجام تمرینات ورزشی منظم است. ورزش مناسب جهت پیشگیری از ابتلا به کرونا چه ویژگی هایی دارد؟ به یاد داشته باشیم که ورزش هم مانند دارو لازم است به میزان کافی و در زمان های مناسب انجام پذیرد.

  • ورزش های هوازی بهتر است بیش از ورزش های قدرتی مدنظر قرار گیرد. ممکن است در این ایام به منظور رعایت اصول فاصله گذاری اجتماعی ناچار به ماندن در خانه باشید و امکان حضور در پارک ها یا باشگاه های ورزشی را نداشته باشید. چنانچه به وسایل ورزشی مانند تردمیل یا دوچرخه ثابت دسترسی دارید، می توانید از آن ها استفاده کنید. دویدن یا پیاده روی سریع در حیاط منزل نیز در شرایط کنونی مناسب است. در غیر این صورت پیاده روی سریع و درجا در آپارتمان می تواند جایگزین موارد بالا باشد.
  • زمان مناسب ورزش روزانه 20 تا 45 دقیقه در یک یا دو جلسه تمرینی خواهد بود.
  • ورزش مناسب در این شرایط به لحاظ شدت باید در حد خفیف تا متوسط باشد. به سه روش زیر میتوان شدت مناسب ورزش را به دست آورد
    • بر اساس علایم: ورزشی مناسب تلقی می شودعلایم شدت مناسب ورزش تنفس که در آن تنفس تندتر از حد معمول گردد، کمی تعریق داشته باشید و مقداری کشش و خستگی در عضلات احساس کنید.
    • علایم شدت مناسب ورزش صحبت کردنتست صحبت کردن: در ورزش متوسط شما می توانید جملات کوتاه را بگویید ولی در بیان جملات طولانی و دنباله دار و همچنین آواز خواندن دچار مشکل خواهید بود.
    • بر اساس ضربان قلب: ورزش متوسط در فرد سالم ورزشی است که ضربان قلب را در بازه 60 تا 85 درصد حداکثر ضربان بر اساس سن قرار دهد.علایم شدت مناسب ورزش ضربان قلب حداکثر ضربان از تفاضل 220 و سن فرد تعریف می شود. به عنوان مثال حداکثر ضربان قلب برای فرد 20 ساله 200 می باشد. اگر این فرد بخواهد تمرین متوسطی انجام دهد باید ضربان قلبی بین 120 تا 170 پیدا کند.
  • رعایت نکات زیر تا زمان عبور از بحران کرونا ضروری است:
    • از تهویه کافی محلی که در آن ورزش می کنید مطمئن شوید. رعایت فاصله ایمن (حدود 2 متر) را با اطرافیانتان داشته باشید.
    • از شستشو و ضدعفونی کردن تجهیزات قبل و بعد از ورزش غافل نشوید.
    • قبل و بعد از انجام تمرینات ورزشی مایعات کافی بنوشید. از نوشیدن مایعات بیش از حد در حین ورزش بپرهیزید.
    • در صورت داشتن علایم بیماری کرونا یا احساس خستگی از ورزش کردن اجتناب نمایید. ورزش کردن بیش از 5 جلسه در هفته در شرایط شیوع کووید 19 توصیه نمی شود
کرونا ورزش
کرونا ورزش

2- رژیم غذایی مناسب

متخصصین تغذیه بر نقش رژیم های غذایی پر پروتئین و همچنین مایعات فراوان جهت بهبود ایمنی بدن و پیشگیری از کرونا تاکید دارند.

3- رعایت بهداشت خواب

خواب مناسب نقش انکارناپذیری در افزایش ایمنی و پیشگیری از بروز بیماری های عفونی از جمله کرونا دارد. توصیه می شود یک فرد بالغ در شبانه روز 7 تا 9 ساعت بخوابد. خواب شب بسیار از نظر پزشکی ارزشمندتر از خواب روز است. تلاش کنید در ساعت معینی بخوابید.

4- ترک دخانیات

به یاد داشته باشید که مصرف سیگار می تواند همکاری مناسبی با ویروس کرونا در نابود کردن ریه های شما داشته باشد! لذا دخانیات را کنار بگذارید


5- کنترل قند خون

بیماران دیابتی از جمله گروه های آسیب پذیر در برابر ویروس کورونا هستند.


6- کنترل فشار خون

در صورتی که به پرفشاری خون مبتلا هستید، فشار خون خود را مرتب کنترل کنید. به یاد داشته باشید که استرس و ترس ابتلا به کرونا می تواند به نوسان فشارخون شما منجر شود.

کرونا و دخانیات
کرونا و کنترل قند خون
کرونا و کنترل فشار خون
کرونا و کنترل استرس

7- دوری از استرس

همه گیری جهانی کرونا (پاندمی) موجی از ترس توام با وحشت و اضطراب را در کلیه جوامع ایجاد کرده است. دانش پزشکی ثابت کرده است که استرس ها می تواند باعث افزایش فشارخون و ایجاد نوسان در آن منجر شود. فضای مجازی و برخی شبکه های اجتماعی نیز به این اضطراب دامن می زنند. تلاش کنید از اخبار و فضاهای استرس زا فاصله بگیرید.

اصول بازتوانی بعد از ابتلا به کرونا

با وجود همه ملاحظات و رعایت اصول بهداشتی، بازهم خدای ناکرده ممکن است یکی از ما یا عزیزانمان به بیماری کرونا مبتلا شود و ناچار باشد چند روزی را در بیمارستان یا منزل استراحت کند. در این صورت به موارد زیر باید توجه داشته باشید

 1- بازتوانی ریه ها

دستگاه تنفس اصلی ترین هدف ویروس کورونا می باشد. انجام تمرینات مربوط به بازتوانی ریه ها می تواند باعث تسریع در بهبود بافت های آسیب دیده شود. در این جا به برخی از این تمرین ها اشاره می کنم:

  • تمرین تنفس با لب های غنچه شده (جمع شده): در این تمرین فرد یک نفس عمیق از راه بینی می کشد. سپس لب ها جمع شده و با حداکثر توان عمل بازدم انجام می گردد.


  • تمرین تنفس عمیق: در این تمرین که در حالت ایستاده یا نشسته انجام می شود، ابتدا آرنج ها کمی به سمت عقب برده می شود تا به اصطلاح قفسه سینه باز شود. سپس یک نفس عمیق کشیده می شود. حدود 5 ثانیه دم نگه داشته شده و سپس بازدم عمیقی انجام می شود.


  • تنفس دیافراگمی: در این تنفس فرد یک دست را روی قفسه سینه و دست دیگر را روی شکم قرار می دهد. سپس یک دم عمیق انجام شده و بعد از وقفه کوتاهی، همزمان با فشار ملایم دست روی شکم عمل بازدم انجام می شود.
کرونا بازتوانی ریه ها 2
کرونا بازتوانی ریه ها 3
کرونا و جلوگیری از لخته شدن خون 1
کرونا و جلوگیری از لخته شدن خون 2

2- جلوگیری از لخته شدن خون

هر زمان که بیماری به صورت درازمدت ناچار به استراحت در بستر باشد، بحث جلوگیری از لخته شدن خون در وریدهای عمقی پا و پرتاب آن به سمت ارگان های حیاتی جدی است. کرونا نیز از این قانون مستثنی نیست. برای جلوگیری از لخته شدن خون دو تمرین زیر را پیشنهاد می کنم:

  • تمرینات مچ پا: بیمار مچ پا را به سمت صورت خم نموده بعد از وقفه کوتاهی حرکت عکس را انجام می دهد. این تمرین لازم است برای اندام مقابل و به دفعات در زمان استراحت انجام داده شود.


  • بالا آوردن اندام تحتانی: بیمار یکی از اندام های تحتانی را بالا میاورد. ترجیح آن است که زانو در زمان بالا بردن اندام نشکند. بعد از وقفه کوتاهی اندام روی تخت گذاشته می شودو مجدد حرکت تکرار می شود. از اندام سمت مقابل نیز نباید غفلتی صورت گیرد.

خطر کرونا

3- توجه به مساله سرفه

در بازتوانی و یا توانبخشی بسیاری از بیماری های تنفسی از جمله آسم و بیماری های مزمن انسدادی ریه، توجه خاصی به آموزش تکنیک های سرفه و تخلیه ترشحات داده می شود. اما در خصوص کرونا موضوع کمی متفاوت است. اولا بیمار کرونایی در فرم تیپیک آن ترشح زیادی ندارد. ثانیا القا سرفه می تواند خطر انتشار ویروس در محیط را افزایش دهد. ضمن آنکه باعث ایجاد ترس و وحشت در اطرافیان بیمار یا کادر درمانی گردد.

آموزش تکنیک بازدم سه مرحله ای به بیمار شاید گزینه مناسبی باشد. در این تکنیک بیمار یک دم عمیق می کشد. سپس به صورت ذهنی و فرضی بازدم را سه قسمت کرده و در سه مرحله تخلیه می کند.

از شما دعوت می شود ویدئو مرتبط با این موضوع را ملاحظه بفرمایید. منتظر سوالات، نظرات و پیشنهادات ارزشمند شما هستم.

منبع: دستورالعمل توانبخشی در بیماران مبتلا به کرونا تهیه شده در انجمن طب فیزیکی، توانبخشی و الکترودیاگنوز ایران