منظور ازتیم توانبخشی چیست؟
مناسب ترین برنامه توانبخشی (بازتوانی) برنامه ای است که براساس نوع آسیب، بیماری یا ناتوانی بیمار به طور اختصاصی برای بیمار طراحی و اجرا شود. بر اساس مدل اجرایی در مراکز معتبر دنیا مانند بیمارستان جان هاپکینز (Johns Hopkins) پایه و اساس درمان توانبخشی، نگاه چندتخصصی multidisciplinary به خدمات و مراقبتهای مربوطه است. در این روش، متخصصین و کارشناسان مختلف برای رسیدن به یک هدف با هم همفکری و همکاری میکنند. در بسیاری از مراکز معتبر مانند جان هاپکینز و یا میوکلینیک (Mayoclinic) متخصص طب فیزیکی و توانبخشی (فیزیاتریست) نقش هماهنگی و هدایت تیم توانبخشی را برعهده دارد. سایر اعضا تیم نیز برحسب شرایط تعیین میشوند شامل نیاز بیماران، منابع و امکانات و پوش بیمه ای.
تیم چندتخصصی توان بخشی میتواند شامل اعضا زیر باشد:
- بیمار و خانواده: مهمترین عضو تیم توانبخشی بیمار و همراهیانش میباشد.
- متخصص طب فیزیکی و توان بخشی (Physiatrist): در بسیاری از مراکز توانبخشی معتبر مدیریت تیم را بر عهده داشته، وظیفه ارزیابی میزان ناتوانی بیمار، هدف گذاری و نظارت بر اجرای برنامه را بر عهده دارد. همچنین مسئول هماهنگی بین بیمار و سایر اعضا تیم میباشد.
- فیزیوتراپیست (Physical therapist): فیزیوتراپی به کاهش ناتوانی بیماران کمک مینماید. تمرکز همکاران فیزیوتراپ بر ورزش، تقویت عضلات، عملکرد مفاصل و بهبود حرکتی بیمار میباشد.
- کاردرمانگر(Occupational therapist): کاردرمانی به بهبود عملکرد بیمار در قبال فعالیتهای روزمره زندگی کمک میکند شامل کارآیی شغلی، تحصیلی، تفریحی، خانوادگی و اجتماعی.
- گفتاردرمانگر :(Speech/language pathologist) کاردرمانی دانشی است که در حیطه های شناختی،اختلالات بلع غذا، ارتباطی و تکلم به افراد دچار ناتوانی کمک میکند.
- ارتوپد فنی ( Orthotist & Prosthetist): ارتوپدی فنی دانشی است که از طریق ساخت ارتز یا پروتز به بیماران کمک میکند. ارتزها (بریس و اسپلینت) جهت استواری یا تقویت یک بخش از بدن بکار میروند مانند انواع گردن بند و کمربندهای طبی. پروتزها همان اندامهای مصنوعی هستند که در بیماران دچار قطع عضو بکار میروند مانند انواع دست و پای مصنوعی.
- شنوایی شناس (Audiologist): برخی از مراجعین به تیم توانبخشی ممکن است درجاتی از اختلالات شنوایی را داشته باشند که نیاز به مشاوره با کارشناسان شنوایی شناس (شنوایی سنج) داشته باشد. شنوایی شناسی که در گذشته به آن شنوایی سنجی میگفتند دانشی است که به ارزیابی و درمان مشکلات مربوط به شنوایی میپردازد.
- متخصص تغذیه (Dietitian): فردی است که پس از ارزیابی مراجعین و نیازهای تغذیه ای ایشان نسبت به طراحی و ارائه بهترین رژیم غذایی به ایشان اقدام مینماید.
- روانپزشک (Psychiatrist) یا روانشناس بالینی (Psychologist): عضوی از تیم است که از طریق مشاوره و ارزیابی روانی و شناختی (تفکر و یادگیری) به مراجعه کنندگان خدمات درمانی ارایه نموده، در مواردی که درد یا ناتوانی بیمار مزمن باشد تلاش میکند تا بیمار بتواند با مشکلش سازگاری حاصل کند.
- پرستار توانبخشی (Rehabilitation nurse): پرستاری توانبخشی در بسیاری از مراکز معتبر دنیا امری تخصصی است. پرستار بازتوانی یا توانبخشی فردی خبره در ارزیابی و مراقبت بیماران ناتوان و معلول میباشد. وی از طریق مراقبتهای پزشکی، پیشگیری از عوارض احتمالی و آموزش به بیمار و خانواده اش تلاش میکند تا بیمار بهترین عملکرد ممکن را پیدا کند.
- سایر موارد: همچنین ممکن است بسته به شرایط بیمار از متخصصین در حوزه های مشکلات جنسی، اختلالات تنفسی وقلبی، کارآفرینی و اشتغال زایی، تفریح و ورزش و حتی امور دینی و مذهبی جهت ارتقا سلامت بیمار کمک گرفته شود.
جلسات تیم توانبخشی:
جلسات تیم توانبخشی بسته به شرایط مرکز بصورت هفتگی، هفته درمیان یا ماهیانه تشکیل میشود. دستور کار جلسه تصمیم گیری در خصوص طرح مراقب بیمار، میزان بهبودی بیمار، اهداف کوتاه مدت و دراز مدت درمان، نیازهای آموزشی بیمار و همراهیان، تعداد جلسات موردنیاز و ترخیص بیمار خواهد بود.
سوال های رایج
برای بیماری من، فیزیوتراپی بهتر است یا کاردرمانی؟
یکی از سوالاتی که زیاد توسط مراجعین پرسیده میشود این سوال میباشد که:
” برای فلان بیماری مثلا فلج مغزی (CP)، سکته مغزی، میوپاتی عضلانی، پارکینسون، ام اس، آرتروز، دیسک کمر و… کاردرمانی موثرتر است یا فیزیوتراپی؟”
همانطور که در این صفحه ذکر شد هر دو گروه همکاران فیزیوتراپیست و کاردرمانگر از اجزا اصلی تیم توانبخشی میباشند و در کار تیمی از هر دو گروه کمک گرفته میشود لیکن در کشور ما چون هنوز توانبخشی به عنوان کار تیمی جایگاه خود را پیدا نکرده است، کلینیک های مستقل تشکیل شده و بیماران در بسیاری موارد ناگزیر از انتخاب و مراجعه به یکی از مراکز فوق هستند.
برای پاسخ به سوال مذکور باید به نوع بیماری و شرایط بیمارو همچنین پوشش بیمه ای توجه نمود. بطور کلی در فیزیوتراپی هدف کاهش درد و بهبود حرکتی و عملکردی بیمار بوده و استفاده از روشهای فیزیکی مانند الکتریسیته و گرما پررنگتر است. کاردرمانی بیشتر برای ناتوانیهای مزمن بکار میرود و هدف حفظ و در صورت امکان ارتقا فعالیت روزمره، شغلی و تحصیلی بیمار، پیشگیری و تاخیر ناتوانیهای احتمالی میباشد. برای توضیحات بیشتر به پزشک معالجتان مراجعه نمایید.
آیا امکان ارائه خدمات توانبخشی در منزل وجود دارد؟
هزینه فیزیوتراپی و کاردرمانی در منزل بالاست. چه کنم؟