تحقیقات اخیر محققین وابسته به کالج سلطنتی انگلستان نشان می دهد سندرم فیبرومیالژیا (از علل شایع خستگی و دردهای منتشر عضلانی) نوعی بیماری خودایمنی (اتوایمیون) است که در آن بدن علیه ساختار عضلانی آنتی بادی تولید می کند. پیش از این تصور بر آن بود که خاستگاه بیماری عمدتا در مغز باشد.

فیبرومیالژیا چیست؟

فیبرومالژیا بیماری است که با دردهای منتشر اسکلتی عضلانی همراه با خستگی، بدخوابی، مشکلات حافظه و اختلالات رفتاری بروز می کند. محققین معتقدند در این بیماری فرایند پاسخ سیستم اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) به محرک های دردناک و غیردردناک افزایش یافته و باعث تشدید احساسات دردناک در فرد مبتلا می شود.
علایم بیماری اغلب بعد از یک حادثه مانند آسیب های فیزیکی، جراحی، عفونت و استرس های شدید روانی آغاز می گردد. در برخی موارد ممکن است حادثه خاصی به عنوان شروع کننده بیماری وجود نداشته باشد و علایم به تدریج و با گذشت زمان ایجاد شود.
فیبرومیالژیا در زنان شیوع بیشتری دارد. بسیاری از بیماران علایم دیگری مانند سردردهای عصبی، اختلالات مفصل فکی گیجگاهی (تمپورومندیبولار)، سندرم روده تحریک پذیر، اضطراب و افسردگی را نیز تجربه می کنند.
درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. داروهای مختلفی برای کنترل علایم تجویز می شود. ورزش، آرامش بخشی و تکنیک های کاهش استرس نیز ممکن است کمک کننده باشد.

اثبات وجود جنبه های خودایمنی در بیماری فیبرومیالژیا

همانطور که پیشتر اشاره شد تاکنون تصور پزشکان بر آن بود که منشا بیماری فیبرومیالژیا در مغز و نخاع باشد. اما تحقیقات اخیر پژوهشگران وابسته به کالج سلطنتی انگلستان نشان می دهد سندرم فیبرومیالژیا نوعی بیماری خودایمنی (اتوایمیون) است که در آن بدن علیه ساختار عضلانی خود، آنتی بادی تولید می کند.
در این پژوهش دانشمندان آنتی بادی های استخراج شده از سرم مبتلایان به بیماری را به موش های آزمایشگاهی تزریق کردند. موش ها بلافاصله دچار افزایش حساسیت به محرک های فشاری و سرما شدند. همچنین قدرت عضلات دست موش ها نیز کاهش پیدا کرد. موش های آزمایشگاهی که آنتی بادی افراد سالم را دریافت کرده بودند، دچار عارضه مشخصی نشدند. نتایج آن بود که آنتی بادی ها (سیستم ایمنی بدن) مسئول پیدایش بیماری فیبرومالژیا می باشد یا حداقل در ایجاد آن نقش مهمی دارد.
دکتر دیوید آندرسون محقق اصلی این تحقیق درباره آن می گوید: “این مطالعه پیامدهای مهمی درپی دارد. اثبات وجود جنبه های خودایمنی بیماری، می تواند نگرش درمانی را تغییر داده و زمینه را برای کشف درمان های جدید و موثرتر فراهم نماید. درمان های گذشته بر اساس اطلاعات محدود ما از بیماری استوار بود. تاکنون درمان ها اغلب شامل پیشنهاد ورزش های سبک هوازی، تجویز دارویی عمدتا شامل تسکین دهنده های درد و روان درمانی به منظور کنترل علایم بوده است که در اغلب بیماران فاقد تاثیرات کافی می باشد. اکنون زمان تغییر فرا رسیده است.”
نتایج این تحقیق ارزشمند را مجله معتبر Journal of Clinical Investigation منتشر کرده است.

علایم بیماری

علایم اصلی بیماری فیبرومیالژیا شامل موارد زیر است:

درد منتشر: درد در این بیماری اغلب به صورت درد مبهم و دائمی همراه با کوفتگی در سراسر بدن گزارش می شود که در عمده بیماران بیش از سه ماه از شروع درد می گذرد. منظور از درد منتشر دردی است که در هردو نیمه فوقانی و تحتانی بدن (نسبت به ناحیه کمری) به درجاتی وجود داشته باشد.
خستگی: بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا اغلب خسته از خواب بیدار می شوند، حتی اگر برای مدتی طولانی خوابیده باشند. درد در اغلب این بیماران باعث بروز اختلال در خواب بیمار می شود. بسیاری از بیماران وجود سایر مشکلات مرتبط با خواب مانند سندرم پای بیقرار و آپنه خواب را گزارش می کنند.
اختلالات شناختی: ایجاد علامتی که از آن به عنوان مه مغزی یاد می شود از دیگر علایمی است که در برخی مبتلایان به فیبرومیالژیا دیده می شود. اختلال در توجه و تمرکز ویژگی مهم مه گرفتگی مغز می باشد.

سایر مشکلاتی که به طور رایج با فیبرومیالژیا همراهی دارند عبارتند از: سندرم روده تحریک پذیر، سندرم خستگی مزمن، میگرن و سایر انواع سردرد، سندرم مثانه دردناک (سیستیت بینابینی)، اختلالات مفصل گیجگاهی فکی، اضطراب، افسردگی و سندرم تاکی کاردی وضعیتی

تشخیص بیماری
در گذشته به منظور تشخیص فیبرومیالژیا پزشکان 18 نقطه مشخص در روی بدن را از لحاظ وجود درد هنگام فشار بررسی می کردند. اما در دستورالعمل های جدید ارائه شده توسط کالج روماتولوژی آمریکا نیازی به معاینه نقاط دردناک نیست. در عوض فاکتور اصلی جهت تشخیص بیماری، وجود درد منتشر بدن به مدت حداقل سه ماه عنوان شده است. کریتریای تشخیص شامل وجود درد در حداقل چهار ناحیه از پنج ناحیه زیر می باشد:

ناحیه چپ فوقانی شامل شانه، بازو و فک طرف چپ
ناحیه راست فوقانی شامل شانه، بازو و فک طرف راست
ناحیه چپ تحتانی شامل لگن و اندام تحتانی طرف چپ
ناحیه راست تحتانی شامل لگن و اندام تحتانی راست
ناحیه محوری (آگزیال) شامل گردن، پشت، قفسه سینه و شکم

پزشک معالج ممکن است برای رد سایر مشکلات احتمالی با علایم مشابه آزمایش خون متناسب درخواست کند. همچنین در صورت شک به آپنه خواب احتمال دارد تست خواب نیز درخواست گردد.

درمان بیماری فیبرومیالژیا

به طور کلی درمان فیبرومیالژیا مبتنی بر درمان های طبی و رعایت اصول خودمراقبتی می باشد. هدف کاهش علایم و ارتقا سلامت کلی فرد است. یک روش درمانی خاص قادر به کنترل همه علایم نخواهد بود. به کارگیری روش های مختلف درمانی می تواند اثرخشی بیشتری داشته باشد.

درمان های طبی

دارودرمانی: داروهای مختلفی برای کنترل درد و بهبود خواب بیماران تجویز می شود. رایج ترین این داروها عبارتند از:

داروهای مسکن: داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه پزشک مانند استامینوفن، بروفن و ناپروکسن می توانند کمک کننده باشند. داروهای اپیوئیدی (کدئین یا ترامادول) توصیه نمی شوند. زیرا خطر وابستگی به آنها وجود دارد و در درازمدت نیز باعث تشدید مشکلات بیماران می شوند.
داروهای ضدافسردگی: دولوکستین (با نام تجاری سیمبالتا) و میلناسیپران (با نام تجاری ساولا) می تواند باعث کاهش درد وخستگی در فیبرومیالژیا گردد. پزشک معالج ممکن است از آمی تریپتیلین و یا شل کننده عضلانی سیکلوبنزاپرین جهت بهبود خواب استفاده کند.
داروهای ضدتشنج: گاباپنتین (با نام تجاری نورونتین) گاهی برای کاهش علایم بیماران تجویز می شود. در حالی که پرگابالاین (با نام تجاری لیرکا) نخستین دارویی بود که از سوی موسسه غذا و داروی ایالات متحده (FDA) جهت درمان فیبرومیالژیا تاییدیه گرفت.

تاریخ انتشار: 10 تیر 1400
منابع: