• کمردرد

کمردرد

کمردرد از شایع ترین مشکلات پزشکی است.

  • سالانه حدود نیمی از بالغین درد در ناحیه کمر یا پشت را تجربه مبکنند.
  • از هر سه نفر بزرگسال حدود 2 نفر حداقل یک بار در طول عمر خود کمردردی ناتوان کننده را تجربه خواهند کرد.
  • کمردرد از شایع ترین علل مراجعه به پزشک میباشد.
  • درد ناحیه کمر یکی از اصلی ترین دلایل غیبت از محل کار در سراسر دنیا محسوب میشود.

در ایران نیز آمارها نشان می دهد از هر 10 نفر 3 نفر در شبانه روز به کمردرد دچار میشوند. بیش از 4/1 جمعیت بزرگسال دچار کمردرد مزمن هستند. حدود نیمی از درخواستهای انجام MRI در کشور ما مرتبط با کمردرد است. 70% جراحان و 70% پرستاران در کشور ما مبتلا به کمردرد هستند.دردهای ناحیه کمردر میان رانندگان وسایل سنگین نیز از شیوع بالایی برخوردار است.

خوشبختانه اغلب موارد کمردرد قابل پیشگیری و درمان است. چنانچه اقدامات پیشگیرانه موثر واقع نشد و شما دچار کمردرد شدید، اغلب میتوانید با درمان های خانگی ساده و رعایت اصول ارگونومی و بیومکانیک صحیح در عرض چند هفته باعث بهبودی کمردردتان گردید. جراحی به ندرت برای بهبود کمردرد لازم خواهد بود.

انواع شایع کمردرد

2 نوع شایع کمردرد عبارتند از:

  1. کمردرد غیراختصاصی:

  2. با عناوین دیگری از جمله کمردرد مکانیکی (Mechanical low back pain) ، اسپاسم، درد عضلانی و… نیز شناخته میشود. بیش از 80% موارد کمردرد را شامل میشود.

  3. کمردرد با الگوی ریشه ای:

  4. همان انتشار درد به اندامهای تحتانی (پاها) میباشد که عموما از آن با تعبیر سیاتیک یاد میشود.

علل کمردرد

 به طور کلی دردهای ناحیه پشتی و کمری بر اساس خاستگاه به دوگروه کلی تقسیم میشوند: دردهایی که از ستون فقرات و ارگانهای مرتبط منشا میگیرند یا دردهای که منشا دیگری داشته و در ناحیه پشت احساس میشوند. هریک از این دود نوع درد میتوانند علل متعددی داشته باشند شامل:

  • درد های مرتبط با ستون مهره ها:

    • اختلال در مفاصل بین مهره ای، کشیدگی های مینور عضلانی و لیگامانی: همان کمردردهای مکانیکی میباشند.
    • آرتروز: که با نامهای دیگری از جمله بیماری دژنراتیو ستون فقرات، اسپوندیلوز و استئوآرتریت نیز شناخته میشود
    • بیماری دیسک بین مهره ای کمر
    • اختلال مفاصل فاست
    • سندرم درد میوفاسیال
    • پوکی استخوان (استئوپروز)

  • احساس کمردرد با علتی خارج از ستون فقرات

    • منشاء عصبی و روانی: افسردگی، اضطراب و استرس و اختلالات روان تنی (سوماتوفرم)
    • منشا ناحیه شکمی در قدام: زخم معده و دئودنوم (اثنی عشر)، کوله سیستیت (التهاب کیسه صفرا)
    • منشا قسمتهای خلفی ناحیه شکم: بیماریهای کلیوی (سنگ کلیه، عفونت)، پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)، آنوریسم شریان آئورت، تومورها و خونریزیهای نواحی مربوطه
    • منشا لگنی: التهابات، خونریزی و سرطان رحم، تخمدانها، مثانه …
Low Back Pain - کمر درد - کمردرد

چه کسانی بیشتر به کمردرد مبتلا میشوند؟

همه افراد جامعه حتی کودکان و نوجوانان در معرض ابتلا به کمردرد هستند. اما عوامل زیر خطر ابتلا به دردهای ناحیه کمر را افزایش می دهد:

  • سن: با افزایش سن و به خصوص بعد از 40-30 سالگی احتمال ابتلا به کمر درد افزایش میابد.
  • بی تحرکی: ورزش نکردن و نداشتن فعالیت فیزیکی کافی، باعث ضعیف شدن عضلات ناحیه پشت و شکم شده که خود خطر ابتلا به کمردرد را افزایش میدهد.
  • بیماری ها: بعضی از انواع سرطان و نیز التهاب مفاصل (آرتریت) میتواند به کمردرد منجر شود.
  • حمل نادرست اجسام: اگر به جای استفاده از پاها، از کمرتان برای حمل اشیاء کمک بگیرید، خطر ابتلا به کمردرد در شما افزایش پیدا می کند.
  • موقعیت روانی فرد: خطر ایجاد و ازمان کمردرد در افراد مبتلا به اضطراب و استرس و همچنین بیماران مبتلا به افسردگی بیشتر است.
  • مصرف دخانیات: سیگار کشیدن باعث کاهش خون رسانی به ستون فقرات کمری شده و میتواند رسیدن مواد غذایی به دیسک ها را دچار وقفه نماید. از طرف دیگر مصرف سیگار روند ترمیم و بهبودی را نیز دچار مشکل می نماید.

علایم خطر

اغلب موارد کمردرد با اقدامات ساده بهبود میابند. اما گاهی کمردرد میتواند نشانه یک مشکل جدی بوده که لازم است در سریع ترین زمان ممکن با پزشک متخصص مشورت گردد. از این موارد به عنوان نشانگان قرمز (Red Flags) یاد میشود که در اینجا به تعدادی از آنها اشاره میگردد:

  • احساس ضعف در اندامهای تحتانی (پاها)
  • اختلال اسفنکتری شامل کاهش توانایی در کنترل ادرار یا مدفوع
  • کمردرد در کودکان را باید جدی گرقت
  • در صورت وجود تب و تعریق شبانه
  • وجود سابقه تومور، سرطان و بدخیمی
مراجعه به پزشک برای کمردرد - visit doctor for Low Back Pain

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

بسیاری از موارد کمردرد با درمانهای خانگی و مراقبت شخصی در عرض چند هفته بهبود پیدا می کند. در غیر این صورت به پزشک مراجعه کنید. در موارد نادر کمردرد ممکن است نشان دهنده یک مشکل پزشکی جدی باشد. در موارد زیر لازم است سریعا با پزشکتان مشورت کنید:

  • بروز مشکل در ادرار کردن و یا اجابت مزاج
  • کمردرد همراه با تب
  • شروع کمردرد بدنبال تروما (زمین خوردن، سقوط از ارتفاع، تصادفات رانندگی و…)

همچنین در موارد زیر با پزشک معالج مشورت کنید:

  • کمر درد شدیدی که با استراحت از بین نرود.
  • کمر دردی که به یک یا هر دو اندام تحتانی انتشار پیدا کند به ویژه اگر انتشار درد تا ناحیه زیر زانو و پا گسترش یابد.
  • کمردردی که توام با ضعف، گزگز و مورمور (پارستزی) در یک یا هر دو پا باشد.
  • کمردردی که همراه با کاهش وزن بدون توجیه پزشکی باشد.

تشخیص کمردرد

پزشک معالج شما کمرتان را معاینه خواهد کرد. توانایی نشستن، ایستادن و راه رفتن شما به دقت مورد ارزیابی قرار میگیرد. پزشک معالج ممکن است شدت کمردرد شما را بر اساس شاخص های موجود از یک تا ده نمره دهد. عملکرد شما در انجام کار و امور روزمره نیز مورد سنجش قرار میگیرد.

در این معاینات منشا درد مشخص میگردد، وجود اسپاسم در عضلات اطراف ستون فقرات بررسی میشود و احتمال وجود بیماری های جدی احتمالی مورد ارزیابی قرار میگیرد. چنانچه علت مشخصی برای ایجاد کمردرد مورد شک قرار بگیرد، پزشک ممکن است از یک یا چند مورد از اقدامات تشخیصی زیر کمک بگیرد:

  • گرافی ساده (X-ray): تصاویر رادیوگرافیک وضعیت استقرار مهره ها و نیز وجود التهاب (آرتریت) و شکستگی های احتمالی را نشان می دهد. این تصاویر به تنهایی قادر به تشخیص وجود مشکل در نسج نرم مانند نخاع، دیسک ها، اعصاب و عضلات نیستند.
  • MRI یا سی تی اسکن (CT scans): قادر به نشان دادن تصاویری از بیرون زدگی دیسک ها (هرنی دیسک)، مشکلات استخوانی، عضلانی، تاندون ها، اعصاب، لیگامان ها (رباط ها) و عروق خونی می باشند.
  • آزمایش خون: برای تشخیص عفونت یا التهابات احتمالی که میتواند عامل ایجاد دردهای ناحیه کمر باشد بکار میرود.
  • اسکن استخوانی: در موارد نادری ممکن است پزشک معالج شما به منظور بررسی تومور یا شکستگی ناشی از پوکی استخوان (استئوپروز) از اسکن استخوانی استفاده نماید.
  • نوارعصب و عضله: کاربرد تست عصب (الکترودیاگنوز) در کمردرد عمدتا به منظور بررسی عملکرد و فیزیولوژی اعصاب و میزان فشار وارده بر آنها توسط دیسک های بیرون زده میباشد.
low back pain exercise - ورزش و تمرین کمردرد
low back pain physiotherapy - فیزیوتراپی کمر درد

درمان کمردرد

  • آموزش

آموزش نقش مهمی در درمان و پیشگیری از تکرار کمردرد دارد. به طوری که در بسیاری از مراکز درمانی مدارس کمردرد (Back Schools) دایر شده و به بیماران مبتلا به کمردرد از طریق کلاس حضوری یا مجازی (ویدئو) آموزش های لازم  داده می شود.

خوبست بدانیم کمردرد در اغلب موارد نیازی به بررسی تشخیصی خاصی ندارد. روشهای متعددی در درمان دردهای اسکلتی عضلانی وجود دارد که بسیاری از آنها در کمردرد نیز قابل استفاده است دیگر نکاتی که در کنترل کمردرد لازم است بدانیم شامل موارد زیر است:

    • بیمار لازم است که فعال بماند. استراحت مطلق ضروری نیست.
    • یک استراحت نسبی روی یک سطح صاف، محکم و ثابت به مدت تقریبی 2 روز کافی است. باید درنظر داشت استراحت بیشتر از 3 روز فایده ای ندارد.
    • یکی از مدالیته های ذکر شده در درمان درد گرما میباشد. در بسیاری از بیماران، استفاده از گرما در در 2-4 هفته اول میتواند مفید باشد.
    • میتوان از داروهای مسکن غیرمخدر استفاده کرد. استامینوفن ساده، سلکوکسیب (سلبرکس) و تسکین دهنده های ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوبروفن(ژلوفن)، دیکلوفناک (آلفن آیکس)، ناپروکسن،ایندومتاسین از جمله این داروها هستند. استفاده از داروهای استروئیدی یا همان کورتونها مانند بتامتازون، دگزامتازون، پردنیزولون، تریامسینولون و همچنین داروهای مخدر مانند کدئین و ترامادول نیاز به تجویز پزشکی دارد.
    • توجه داشته باشید شدیدبودن کمردرد توجیهی برای استفاده از تریاک (اپیوم) و سایر مواد مخدر نمیباشد.
    • ورزش کنید. با فروکش کردن کمردرد برای خودتان یک برنامه ورزشی منظم تنظیم نمایید. ورزشهای مختلفی در این خصوص قابل توصیه است که هدف در آنها تقویت عضلات اطراف کمر (پارااسپینال) میباشد. تقویت عضلات مذکورمیتواند نقش چشمگیری در پیشگیری و کنترل کمردرد ایفا نماید. اهمیت آنها را در توانبخشی مشکلات کمری نباید دست کم گرفت. شنا یک ورزش عالی و موثر می باشد. تاثیر روحی و روانی فعالیت در آب و احساس نشاط و سبکی آن به حدی است که حتی اگر شنا بلد نیستید داخل آب در جهات مختلف راه بروید و نرمش کنید.
    • از شما دعوت می شود ویدئو مرتبط با موضوع  ورزش درمانی در کمردرد را ملاحظه بفرمایید.

  • درمان های دارویی کمردرد:

بر اساس نوع و علت کمردرد، پزشک معالجتان میتواند از داروهای زیر استفاده کند:

    • مسکن های Over-the-counter (OTC): داروهایی هستند که در بسیاری از مواقع بدون نسخه پزشک نیز قابل تجویز میباشند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن از آن جمله اند. حتما با مشورت پزشک این داروها را مصرف کنید. استفاده بیش از حد میتواند عواقب وخیمی به دنبال داشته باشد. در صورتی که داروهای NSAIDs بدون نسخه موثر واقع نشود، پزشک ممکن است از NSAIDs های نیازمند تجویز کمک بگیرد.
    • شل کننده های عضلانی: اگر تسکین دهنده ها موثر واقع نشوند، پزشک شما ممکن است از شل کننده های عضلانی استفاده کند. باید توجه داشت که این داروها ممکن است گیجی و خواب آلودگی ایجاد کند.
    • مسکن های موضعی: به صورت ژل، پماد، لوسیون یا کرم در بازار دارویی وجود داشته و بر روی پوست محل درد مالیده می شوند.
    • داروهای مخدر: حاوی مواد اپیوئیدی هستند مانند کدئین، اکسی کدون و هیدروکدون. این داروها ممکن است به طور کوتاه مدت (کمتر از یک هفته) و با نظارت مستقیم پزشک معالج تجویز گردند.
    • داروهای ضدافسردگی: دوز پایین برخی داروهای ضد افسردگی به خصوص ضدافسردگی های سه حلقه ای مانند آمیتریپتلین میتواند باعث کاهش مواردی از دردهای مزمن کمری مستقل از اثر ضد افسردگی آنها گردد.
    • داروهای تزریقی: چنانچه سایر درمان های دارویی بهبود نیابد یا درد به اندام های تحتانی انتشار یابد، پزشک ممکن است از داروهای تزریقی از جمله کورتیکوستروئیدها استفاده کند. این تزریق ممکن است در فضای اطراف نخاع (اپی دورال) انجام شود. هدف کاهش التهاب اطراف ریشه عصب میباشد اما اغلب بهبودی درد در حد چندماه خواهد بود.

  • فیزیوتراپی:

درمانهای مختلفی شامل گرما، اولتراسوند، تحریک الکتریکی و تکنیکهای رلیز عضلانی توسط همکاران فیزیوتراپیست ارائه میشود. با کاهش درد، درمانگر ورزشها و تمریناتی را به منظور افزایش انعطاف پذیری، تقویت عضلات شکم و پشت و بهبود قامت (پاسچر) به شما آموزش خواهد داد. انجام مرتب این تمرین ها  در پیشگیری از عود کمردرد نقش کلیدی دارد

  • جراحی:

تعداد کمی از بیماران به جراحی نیاز پیدا میکنند. بیماران دچار درد سرکش و مقاوم به خصوص با انتشار به پا و احساس ضعف پیشرونده ناشی از فشار روی عصب از جمله این بیماران خواهند بود. درغیر اینصورت جراحی معمولا برای مشکلات ساختمانی مانند تنگی کانال نخاعی یا بیرون زدگی دیسک مقاوم به درمان طبی بکار میرود.

  • طب مکمل:

تعدادی از درمانهای طب جایگزین و مکمل می تواند به بهبود علایم کمردرد کمک کند. پیش از شروع هرکدام از این درمان ها با پزشک معالج در خصوص مزایا و عوارض احتمالی مشورت کنید. این درمان ها شامل موارد زیر است:

    • کایروپراکسی (درمان های دستی): کایروپراکتور با استفاده از تکنیک های درمان دستی دردکمر را کاهش می دهد.
    • طب سوزنی: در طب سوزنی، سوزن های مخصوص استریل در نقاط خاصی از بدن وارد میشود. برخی بیماران مبتلا به کمردرد بهبودی به دنبال طب سوزنی را گزارش کرده اند.
    • تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS): یک مدالیته درمانی است که با استفاده از رابط های مخصوص جریان الکتریکی را در محل درد برقرار می کند. مطالعات نتایج مختلفی را در خصوص استفاده از TENS نشان داده است.
    • ماساژ: چنانچه علت بروز کمردرد، فشارعضلانی و کار بیش از حد باشد، در آن صورت ماساژ میتواند کمک کننده باشد.
    • یوگا: انواع متفاوتی از یوگا وجود دارد. یوگا مجموعه متنوعی از حرکات اصلاحی، تمرینات تنفسی و تکنیک های رهاسازی (Relaxation) است. یوگا باعث تقویت و کشش عضلات شده و قرارگیری بدن را بهبود میبخشد، هرچند مبتلایان به کمردرد ممکن است لازم باشد برخی از حرکات را تعدیل یا اصلاح کنند.

پیشگیری

با بهبود وضعیت فیزیکی بدن و همچنین آگاهی و تمرین مکانیک صحیح حرکات، شما میتوانید از بسیاری از دردهای ناحیه کمر پیشگیری کنید. برای بهبود سلامت کمر موارد زیر را در نظر داشته باشید:

  • ورزش: فعالیت های منظم و ملایم هوازی که فشار زیادی به ناحیه کمر وارد نکند، می تواند عملکرد عضلات ناحیه کمر از جمله قدرت و استقامت آنان را افزایش دهد. با پزشکتان درباره ورزش مناسب مشورت کنید. پیاده روی و ورزش در اغلب موارد قبال توصیه خواهند بود.
  • قدرت و انعطاف پذیری عضلات خود را تقویت کنید: عضلات شکم و پشت که از آنها با عنوان عضلات مرکزی (Core muscles) یاد میشود، مانند یک کمربند به کمر شما ثبات میبخشند. از طرف دیگر افزایش انعطاف پذیری لگن و ران میتواند فشار وارده بر کمر را کاهش دهد. از پزشک معالج یا فیزیوتراپیست خودتان، در خصوص تمرینات مناسب سوال کنید.
  • وزن خود را کنترل کنید: افزایش وزن فشار و کشش وارده بر عضلات پشتی را افزایش می دهد. اگر شما افزایش وزن دارید باید توجه داشته باشید که لاغر شدن به پیشگیری از وقوع کمردرد در شما کمک شایانی می کند.
  • ترک سیگار: از پزشکتان در خصوص روش های ترک دخانیات کمک بگیرید.

از بدنتان درست استفاده کنید. از انجام پیچش و فشار بیش از حد روی کمرتان اجتناب کنید:

  • درست بایستید: صاف بایستید، دولا نشوید. لگن خود را در وضعیت طبیعی حفظ کنید. اگر ناگزیر به ایستادن طولانی هستید، یک زیرپایی کوتاه داشته باشید و یکی از پاهای خود را روی آن قرار دهید. مربت جای پای خود را عوض کنید.
  • درست بنشینید: صندلی مناسب با نشیمنگاه، دسته و پشتی استاندارد تهیه کنید. قرار دادن پشتی یا حوله کوچک در قسمت تحتانی کمر میتواند باعث حفظ قوس طبیعی آن گردد. لگن و طانوی شما در موقع نشستن باید هم سطح باشند. حداقل هر نیمساعت، موقعیت نشستن خود را تغییر دهید.

حمل بار را به درستی انجام دهید: تا حد امکان از حمل بار سنگین بپرهیزید. چنانچه به هر دلیل ناچارید بار سنگینی را حمل کنید، از پاهایتان کمک بگیرید. کمرتان را صاف نگه دارید و خم نشوید و فقط از ناحیه زانو خم شوید. بار را نزدیک بدنتان حمل کنید. اگر بار بدحجم و سنگین است از دیگران کمک بگیرید.

sport preventing lower back pain - ورزش پیشگیری از کمردرد

منابع:

سوال های رایج

خیر. متاسفانه برخی بیماران با اولین حمله کمردرد تصور می کنند که باید نسبت به انجام ام آرآی اقدام نموده و بعد به پزشک مراجعه کنند. در حالی که بسیاری از موارد کمردرد حاد نیازی به انجام ام آرآی ندارد.

به درد ناحیه کمر که کمتر از شش هفته از شروع آن گذشته باشد، کمردرد حاد گفته می شود. کمردرد حاد چنانچه در فرد جوان و میانسال (20 تا 50 ساله) رخ دهد و سابقه ای از ضربه وجود نداشته باشد، نیازی به انجام ام آرآی نداشته و اغلب با درمان های ساده قابل درمان است.

پاسخ این سوال را قبلا دنیای پیشرفته داده است.صرف نظر از بحث هزینه، ام آرآی در 30% موارد یافته های اتفاقی و غیرمرتبط مانند دیسک های نامربوط، لغزش مهره ها و تومورهای خوش خیم را نشان خواهد داد که این موضوع می تواند توسط افراد سودجو بد به بیمار تفهیم شده و او را به سمت جراحی های غیرضروری بکشاند. لذا موکدا توصیه می شود به پزشک معتد خود برای درخواست ام آرآی اصرار نکنید

در این ویدئو جناب آقای دکتر فرزاد امیدی کاشانی متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی ستون فقرات توضیح می دهد:

View this post on Instagram

🔺معیار پزشکی برای درخواست ام آر آی در کمر درد حاد عضلانی (کمتر از ۶ هفته) در فرد ۲۰ تا ۵۰ ساله وجود ندارد، مگر اینکه علایم خطر مشاهده شود. . 🔶کمردرد از علل شایع مراجعه به پزشک است. تصویربرداری در موارد حاد (زیر ۶ هفته) نه تنها به بهبود بیمار کمک نمی کند بلکه باعث افزایش هزینه ها خواهد شد. . 🔷مطالعات علمی نشان داده است که بیمارانی که به دنبال كمردرد حاد (زير ٦ هفته و بدون علايم خطر باليني) ام آر آي گرفته اند، دو برابر بيشتر از ساير افراد تحت عمل جراحي قرار گرفته اند. . 🔴انجام بي مورد ام آر آي باعث كشف يافته هاي اتفاقي در اين تصاوير شده و مي تواند بيمار را به سمت روش هاي تشخيصي و درماني غير ضروري بيشتر سوق دهد. #كمردرد_حاد #كمردرد_عضلاني #تصويربرداري #سياتيك #جراحي_كمر #گرفتگي_عضلاني #كشيدگي_عضلات #كمردرد_شديد #low_back_pain #sciatica #back_strain #back_sprain #microlumbar_discectomy #lumbar_surgery #spine_surgery

A post shared by دکتر فرزاد امیدی کاشانی (@drfarzadomidikashani) on

از شما دعوت می شود ویدئو مرتبط با موضوع کمردرد در قرنطینه را ملاحظه بفرمایید. منتظر سوالات، نظرات و پیشنهادات ارزشمند شما هستم.

نتایج آخرین تحقیقات نشان می دهد: